De kloof die steeds groter dreigt te worden

Uit het herfstnummer van 2018

“Moeten we weer naar je ouders?” Richard vroeg het z’n vriendin terwijl de tegenzin uit zijn ogen droop. Weer naar Middlesborough, het noordwesten van Engeland. Weer naar een verjaardagsfeestje. Tot het brexit-referendum was het eigenlijk altijd wel gezellig. Kletste hij wat over voetbal, over het weer en zijn werk. Maar toen er in de zomer van 2016 ineens gekozen moest worden tussen uit de EU of in de EU blijven, realiseerde hij zich tijdens een feestje daar dat hij en zijn vriendin de enigen waren die in de EU wilde blijven. Iets wat hem woedend maakte. Hoe konden ze toch allemaal voor uittreding stemmen?!

Bedreigd Engels-zijn

Het verhaal van Richard ken ik toevallig, omdat het een goede vriend van me is. Maar er zijn tienduizenden Britse gezinnen waar ze het onderwerp politiek al lange tijd vermijden. De fundamentele keuze tussen in of uit de EU heeft in één klap een diepe kloof in Groot-Brittannië geslagen. Ben je, zoals de Britse schrijver David Goodhart het omschreef, een citizen of anywhere of een citizen of somewhere? Oftewel: voel je je onderdeel van een globaliserende wereld, waarbij nationaliteit en achtergrond niet meer uitmaken? Of hecht je extreem veel waarde aan je eigen identiteit? Het Engels-zijn, dat in de ogen van veel brexit-stemmers dankzij de EU flink bedreigd wordt.

Citizens of anywhere

Richard woont net als ik in Londen. De grootste en meest veelzijdige metropool van Europa. Waar het aantal nationaliteiten niet te tellen is en waar het volkomen normaal is om dagelijks met allerlei bevolkingsgroepen in aanraking te komen. Een praatje met het Litouwse meisje bij de bakker, lunch haal je bij Argentijnen op de markt en de Londense Underground is de grootste culturele potpourri van allemaal. Die veelzijdigheid maakt het voor hem ondenkbaar om niet in de EU te willen blijven. Citizens of anywhere.

“Hoe konden ze toch allemaal voor uittreding stemmen?!”

Maar Richards schoonouders wonen in een streek met veel minder nationaliteiten. Met industrie die langzaam aan het verdwijnen is. Een gebied ook waar de politiek jarenlang amper naar heeft omgekeken. En waar de lonen door de komst van veel Oost-Europeaanse immigranten nauwelijks zijn meegestegen met de prijzen. Voel je dan maar eens verbonden met die steeds meer globaliserende wereld.

Roeptoeters of bruggenbouwers?

Het probleem is dat die twee werelden elkaar in het Groot-Brittannië van vandaag niet meer begrijpen. En dat die kloof steeds groter dreigt te worden, mede dankzij sociale media en allerlei roeptoeters in de kranten en op televisie. Bruggenbouwers zijn nauwelijks te vinden, terwijl beide kampen zich juist vooral omringen met hun eigen gelijk. Er is dialoog nodig, juist nu. Dus ik heb Richard vooral aangeraden wat vaker naar zijn schoonouders te gaan.

TIM DE WIT

woont in Londen en is correspondent voor de NOS en Trouw