Wie leeft met aandacht, ziet meer moois

Uit het winternummer van 2017

Aandacht, ieder mens wil het, maar soms is het alsof we niet weten wat het is. Mensen zijn vaak niet aanwezig waar ze lichamelijk zijn. Door appjes, smsjes en alerts schieten hun gedachten alle kanten op. Oprechte aandacht is een schaars goed en dat is niet alleen de schuld van de smartphone. 

Tekst: André Bisschop 
Fotografie: Hollandse Hoogte

Kijk, daar zit een leuk groepje mensen bij elkaar. Ze praten en lachen en lijken er voor elkaar te zijn. Maar zodra ze een paar woorden hebben gewisseld, zitten ze zwijgend tegenover elkaar en scrollen ze langs hun tijdlijn op Facebook of Instagram. Het gebeurt bijna onbewust.

Aandacht is een state of mind. De tijd dat mensen hun hoofd ergens bij kunnen houden, lijkt steeds korter te worden. Het brein schakelt binnen seconden van familie, naar vrienden, naar collega’s, naar de kinderen, opa en oma, naar het wereldnieuws, de dagelijkse beslommeringen en weer terug. Schrijver/spreker Simon Sinek merkte laatst in een interview op dat mensen nauwelijks nog in staat zijn om diepgaande relaties aan te gaan. De smartphone heeft ons oppervlakkig gemaakt. Maar ook het gebrek aan plannend vermogen speelt aandacht parten. Agenda’s zijn vol gekalkt. We zijn ernstig druk bezet.

In gezinnen staat gezamenlijk eten bijvoorbeeld onder druk. Ieder ontbijt voor zich. Zowel ouders als kinderen hebben allerlei verplichtingen die hun aandacht vragen. Op weg naar weer een afspraak worden snel een paar ‘woorden’ gewisseld.

A.?

B.?

C.  

We praten steeds meer in iconentaal. Dat is lekker snel en makkelijk. Want uitgebreider communiceren is best lastig als niet 'alles helemaal goed’ is. Bovendien heb je geen tijd voor een ontmoeting waarop je de ander in de ogen kunt kijken en de volledige aandacht kunt geven. 

“Het belang van aandacht wordt onderschat”, zegt Michel Post, opleider van geestelijk verzorgers bij het Apostolisch Genootschap. Enige tijd geleden heeft hij zich in het thema verdiept en alle mogelijke onderzoeken op dit gebied uitgespit. “Een mens wil gezien worden, geliefd worden en wil ook van anderen houden. Als dat uitblijft voel je je als persoon uitgerangeerd. Je gaat denken dat de hele wereld tegen je is. Dat doet iets met je. Je raakt gefrustreerd, je gaat voelen dat je er niet bij hoort en dan kan er een tegenreactie komen.”

Michel wijst op een onderzoek naar de relatie tussen islamisering, discriminatie en radicalisering. Niet de jongeren die zich intensief met de islam bezighouden, radicaliseren, maar zij die worden gediscrimineerd. “Als je niet wordt gezien, als je niet serieus wordt genomen en het gevoel hebt dat je er niet bij hoort, wil je toch op een of andere manier je stem laten horen en bewijzen dat je wél iets voorstelt en wél invloed hebt.”

Maar ja, er blijven van die momenten dat een bekende je op straat finaal voorbijloopt. Meestal niet met opzet, maar mogelijk met grote gevolgen. Je kan er aardig onzeker van worden. Als die perceptie blijft en andere mensen je ook niet zien, ligt eenzaamheid op de loer.

Door aandacht voelen we ons verbonden met anderen en onze omgeving

Uit cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek blijkt dat 40 procent van de Nederlandse bevolking zich ‘eenzaam’ voelt, waarvan bijna een kwart ernstig tot zeer ernstig. Met name jongeren van 18 tot en met 24 jaar hebben er last van - ondanks social media, ondanks de smartphone. Of is het juist vanwege dat kleinood? Er wordt giga veel gechat, geappt en gedeeld, maar de diepgang en de emotionele verbinding blijven uit. We tinderen mensen, nieuws en foto’s en vergeten dat aandacht veel meer van ons vraagt: bewust aanwezig zijn, geduld, een luisterend oor, de juiste vragen, tijd, betrokkenheid.

Door aandacht voelen we ons verbonden met anderen en onze omgeving. Aandacht maakt ons bewust van onszelf en geeft rust. Daardoor zijn we beter in staat om te investeren in onze relaties. Aandacht heeft grote invloed op je denkpatroon en handelen. “Wie leeft met aandacht ziet meer moois”, voegt Michel nog toe.

Maar er is iets raars met aandacht. We weten dat ze prachtige dingen voortbrengt, en toch kost het ons grote moeite om ons te concentreren op de dingen waarmee we bezig zijn. Een vrouw bij wie kanker werd ontdekt en die twee maanden daarna overleed, zei het zo treffend: “Je hoort weleens dat je in het moment moet leven. Maar als je gezond bent, ben je daar vaak helemaal niet toe in staat. Je leeft in de waan van de dag. Je reageert op van alles en nog wat. Je krijgt zoveel prikkels te verwerken. Nu het voor mij ophoudt, begrijp ik pas wat het is om aandacht te kunnen geven aan de kleine dingen. Een spelletje spelen zonder de verleiding van Facebook. Eten zonder smartphone op tafel. Ons gezin wordt er hechter door. Ik ben nu niet meer vluchtig aanwezig, ik ben er helemaal, met hart en ziel.”

Zulke woorden zetten aan tot . Ze zijn misschien wel een call to action:

• Je kunt je mobiel een dag in je tas laten, of thuis.
• Je kunt besluiten om per dag, één iemand, al je aandacht te geven.
• Je kunt met elkaar afspreken dat je ’s ochtends gezamenlijk ontbijt.
• Je kunt beslissen dat je je een paar uur concentreert op het werk waarmee je bezig bent.
• Je kunt mediteren om de rust te vinden en de prikkels van alledag buiten te sluiten.
  
  

Het moet niet, maar het kan wel. Want alles wat je aandacht geeft groeit. Dat is een bemoedigende wijsheid. Bewijs genoeg. Tuiniers zeggen dat planten uitbundig bloeien als je ertegen praat. Ondernemers zeggen te floreren als ze al hun energie in ‘de zaak’ stoppen. En onderzoek wijst uit dat kinderen lieve volwassenen worden als ze aandacht krijgen en liefde. Kinderen die aandacht en liefde missen, zijn niet in staat om van zichzelf te houden. Ze missen vertrouwen. Ze missen verantwoordelijkheid. Ze missen balans.

Aandacht maakt alles mooier, beweert Ikea en zo is het. Voor wie dat niet gelooft, een paar zinnen uit een lied van De Dijk.

als ik het niet meer weet 
in de rimram van de tijd 
de bodem veel te heet 
alle richting kwijt 
laat mij niet gaan 
maar haal me erdoorheen 
als ik het niet meer weet 
niemand is alleen 

hou me vast 
hou me vast 

hoe de tijd ook raast 
we komen erdoorheen 
als jij het niet meer weet 
je bent niet alleen 

En voor wie te jong is om De Dijk te kennen: dit lied gaat niet over een smartphone.